Uyku Bozuklukları

UYKU BOZUKLUKLARI
Yaşamın üçte biri uykuda geçer. Sağlıksız bir uyku günlük yaşamı doğrudan etkiler.
Uykuyla ilgili başlıca sorunlar, uykusuzluk (insomnia), horlama ile birlikte tanıklı
apne, aşırı uyku (hipersomnia) ve parasomniadır (gece korkusu, gece terörü, uykuda
yürüme).

UYKUSUZLUK
Uykusuzluk, hastanın kendini dinlenmiş hissedebileceğinden daha az uyumasıdır.
Uykuya geçme ve/veya uykuyu sürdürme sorunu olarak tanımlanabilir. Uykusuzluğun
dört haftadan uzun sürmesi, kronik uykusuzluk olarak değerlendirilir.
1. Primer uykusuzluk: çevresel veya psikolojik herhangi bir neden yoktur.
2. Sekonder uykusuzluk: Aşağıdaki nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar:
Stres
Anksiyete
Depresyon
Ağrı
Bazı ilaçlar (bazı antihipertansifler, beta blokerler, dekonjestanlar, oral kontraseptifler,
kafein içeren ağrı kesiciler, teofilin preparatları)
Bazı hastalıklar (kronik obstrüktif akciğer hastalığı, konjestif kalp yetmezliği,
hipertiroidi)
Alkol ve madde bağımlılığı
Diğer etkenler (vardiyalı çalışma, jet lag ve benzerleri)

Tedavi
Uykusuzluktan yakınan hasta dikkatle dinlenmeli ve sorunun önemsendiği fark
ettirilmelidir. Öyküde sorunun süresi, yatağa giriş saati, uykuya geçiş süresi, gece
boyunca uyanma sıklığı, çevresel faktörler gibi uyku hijyeni ile ilgili etkenler
sorgulanmalıdır.
Sekonder uykusuzlukta tedaviye yaklaşım nedene yönelik olmalıdır. Primer
uykusuzlukta ise öncelikle hastanın hemen ilaca sarılmaması, uyku hijyenini düzenlemesi
önerilmelidir.

Uyku hijyeni ilkeleri
Her gün düzenli egzersiz yapılmalı, egzersiz yatma vaktinden 6 saat önce
sonlandırılmalıdır.
Akşam ağır yemekler yenilmemelidir.
Akşam yemekten sonra alkol, kolalı içecek, kahve, çay ve sigaradan kaçınılmalıdır.
Yatmadan 2 saat önce sıcak banyo yapılmalıdır.
Yatak odasının fiziksel şartları (ses, ısı, ışık) kişisel tercihlere uygun olmalıdır.
Yatak konforu kişisel tercihe göre ayarlanmalıdır.
Uyku gelmeden yatak odasına ve yatağa gidilmemelidir.
Yatak odası, çalışmak, televizyon seyretmek gibi, uyku ve cinsel ilişki dışındaki
eylemler için kullanılmamalıdır.
Uyumak için yatınca ve uyku tutmayınca, uykuya geçmek için ısrarlı olunmamalı,
kalkarak rahatlatıcı, çok hareket gerektirmeyen, tekdüzeliği olan bir uğraşıda
bulunulmalı, heyecan verici televizyon programları ya da kitaplardan kaçınılmalıdır.
Herhangi bir nedenle geç yatılsa bile sabah aynı saatte kalkılarak günlük yaşama
geçilmeli ve gündüz uyumamalıdır.
Uyandıktan sonra hemen yataktan çıkılmalıdır.
Bu düzenlemelere karşın yakınması devam eden hastalarda ilaçla tedavi son
seçenektir.

Uykusuzlukta kullanılan ilaç grupları
1. Benzodiazepinler: Uzun etkili olanlar ertesi gün uyuşukluk ve benzeri artık etkiye
yol açar. Bu nedenle kısa etki süreli olanlar seçilmelidir, ancak hipnotik olarak kullanıma
uygun benzodiazepinler ülkemizde bulunmamaktadır. İlaçla tedavi gerektiğinde, etki
sürelerinin uzun olması sakınca oluşturmakla birlikte, gece sedasyon sağlama ve uykuya
geçişi kolaylaştırma amacıyla anksiyolitik olarak kullanılan diğer benzodiazepinlerden
yararlanılabilir. (Anksiyete Bozuklukları rehberine bakınız. Sayfa 235)
2. Zopiklon: Benzodiazepinlerden farklı yapıda olmakla birlikte benzer özellikler
gösteren yeni bir ilaçtır. Etki süresi kısadır. Ertesi güne etkisi kalmaz veya çok az kalır.
Gece yatmadan önce 7,5 mg dozunda alınır. Yaşlılarda doz yarıya indirilmelidir.
Çocuklarda kullanılmamalıdır.
3. Doksilamin: Sedatif etkili bir antihistaminiktir. Bu nedenle uykuya geçişi
kolaylaştırır. Etki süresinin uzun olması ertesi gün uyuşukluğa yol açabilir. Yatmadan
30 dakika önce 25 mg dozunda alınır. İki haftadan uzun süreyle ve 12 yaşın altındaki
çocuklarda kullanılmamalıdır.
Benzodiazepinler ve zopiklon yeşil reçeteyle verilir. Bağımlılık yapabilir, bu nedenle
suistimal edilirler. İdeal olarak yalnızca akut sorunlarda kısa süreli olarak kullanılmalıdırlar.
Uzun süreli kullanımın en önemli sakıncası ilacın kesilmesi ertesinde ortaya çıkan
‘rebound uykusuzluk ve yoksunluk sendromudur. Tercihen bir hafta kullanılmalıdırlar.
Daha uzun süreli tedavi için aralıklı kullanım tercih edilmelidir. Alkol ile birlikte
alınmamalıdırlar.

AŞIRI UYKU DURUMU
Uyku gereksiniminin artması, istenmeyen durum ve ortamlarda uykuya geçiş olmasıdır.
En sık görülen neden uyku apne sendromudur.
UYKU APNE SENDROMU
Horlama sosyal bir semptom gibi görülmekle birlikte, hastanın uyurken solunumunun
durduğunun yatak eşi tarafından fark edilmesi (tanıklı apne) ile birlikte bulunduğunda
uyku apne sendromu gibi ciddi sonuçları olan bir hastalığa işaret edebilir. Hastalığın
üçüncü temel bulgusu gündüz aşırı uykuya eğilimdir.
Öneriler
Bu tür yakınmaları olan hastaların uygulaması gereken bazı genel önlemler vardır:
1. Kilo verilmesi
2. Uykuda yatış pozisyonu apne sayı ve süresini değiştirdiğinden sırtüstü değil daha
çok yan pozisyonlarda yatılması
3. Alkol ve her türlü sedatif-hipnotik ilaç kullanımından kaçınılması

Sevk
Horlama, tanıklı apne ve aşırı uyku halinden yakınan hastalar ilgili alanda bir uzmanın
bulunduğu bir merkeze sevk edilmelidir.

Kaynaklar
1. Holbrook AM, Crowther R, Lotter A, Cheng C, King D. Metaanalysis of Benzodiazepine Use in The
Treatment of Insomnia. CMAJ 2000;162:225-33.
2. Kryger MH, Roth T, Dement WC. Principles and Practice of Sleep Medicine, 3rd ed. Philadelphia:
Saunders, 2000.
3. Kayaalp SO, editör. Türkiye İlaç Kılavuzu 2001 Formüleri, İstanbul: Turgut Yayıncılık; 2001.
4. Öztürk MO. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. 8. baskı. Ankara: Feryal Matbaası, 2001.

Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi