Mantar Hıfzıssıhha

DERİNİN YÜZEYEL MANTAR ENFEKSİYONLARI

Mantar enfeksiyonları önemli bir toplumsal sağlık sorunudur; dermatoloji birimlerine
başvuruların %10'unu oluşturur. Yüzeyel mantar enfeksiyonları deri, mukoza, kıl ve
tırnakta görülür. Yüzeyel mantar enfeksiyonları sıklık sırasına göre, dermatofit
enfeksiyonları (dermotofitozlar), pitriyazis versikolor ve kandidiyazdır.

Risk Faktörleri
Sıcak ve nemli ortam
Hamam, sauna, plaj ve havuz gibi ortak kullanım alanları
Kapalı ve havalanması iyi olmayan ayakkabı kullanımı (örneğin; asker, mahkum
ve işçilerde)
Sentetik çamaşır kullanımı
İmmün sistemi baskılayıcı durumlar

DERMATOFİT ENFEKSİYONLARI

TİNEA KAPİTİS (SAÇKIRAN)
Saçlı derinin mantar enfeksiyonudur, genellikle 3-5 yaş grubu çocuklarda görülür.
Pubertede spontan iyileşir. Kırık ve cansız kıllar, ince kepeklenme, lokal alopesi temel
bulgularıdır. Bu bulgulara iltihabi değişiklikler eklenirse tümör benzeri püstüler, nodüler
lezyonlar (kerion celsi) ortaya çıkar ve kalıcı alopesi ile sonuçlanır. (Sayfa 304-305)

Tanı
Klinik görünüm ve kepeklerden alınan kazıntı ve bir pens ile çekilen kıl örneğine
nativ preparat yapılır. Nativ preparat , alınan örneğe %10-20'lik KOH damlatılarak
yapılan mikroskobik incelemedir. Tanı, nativ preparatta hif ve sporların görülmesiyle
konur.

Ayırıcı tanı
Favus, seboreik dermatit, sifiliz 2. dönem lezyonları, alopesi areata, psöriyazis,
trikotillomani.

Tedavi
Sistemik antifungal ilaçlar 4-6 hafta süreyle kullanılır.
Griseofulvin çocuklarda; 10-20 mg/kg/gün, yetişkinlerde 500 mg/gün
Terbinafin yetişkinlerde 250 mg/gün
Itrakonazol yetişkinlerde 100 mg/gün
Ketokonazol çocuklarda 3-5 mg/kg/gün, yetişkinlerde 200 mg/gün

Terbinafin ilk 2 yaştaki çocuklarda sistemik olarak kullanılmamalıdır. Ketokonazol
ciddi hepatotoksik etkileri nedeniyle sınırlı ve zorunlu durumlarda kullanılmalıdır.
Karaciğer fonksiyon testleri ayda 1 kez kontrol edilmelidir.

Lokal antifungal ilaçlar:
Günde 2 kez 4-6 hafta kullanılır. Kerion celsi oluşmuşsa ek olarak kısa süreli
(7-10 gün) 1 mg/kg/gün prednizolon verilebilir ve lezyon üstündeki kılların cımbızla temizlenmesi önerilir

FAVUS
Saçlı derinin mantar enfeksiyonudur. Daha çok çocuklarda görülür. Tedavi edilmezse
yaşam boyu sürer. Temel bulgular; çanak biçimi sarı-yeşil krut (skutula, godet) atrofik
skatris, cılız gri-beyaz normal uzunlukta saçlar ve kötü kokudur.

Tanı, ayırıcı tanı ve tedavi
Tinea kapitis ile aynıdır.

TİNEA PEDİS
En sık yüzeyel mantar enfeksiyonu olup ayaklarda görülür. Erkeklerde daha sık,
çocuklarda seyrektir. En sık ayak parmakları arasında, ayrıca ayak tabanı, ayak
yan taraflarında yerleşim gösteren vezikülobülloz, sulantılı, masere, skuamlı değişken
klinik bulgularla görülebilir.
Klinik belirtiler bazen ellerde de görülebilir (tinea manum).
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparatla konur. (Sayfa : 306)
Ayırıcı tanı
Psöriyazis, kontakt dermatit, hiperhidrozis, sifiliz 2. dönem lezyonları.
Tedavi
Bölgenin kuru tutulması en önemli faktördür.
Lokal antifungal ilaçlar, 4-6 hafta süreyle günde 2 kez kullanılır.
Lokal antifungaller: Bifanozol, izokonazol, klotrimazol, ketokonazol, mikonazol, naftifin,
oksikonazol,sulkonazol, sikloproksolamin, terbinafin, tiokonazol, tolnaftat, undesenoatlar.
Dirençli olgularda lokal antifungallere sistemik tedavi de eklenebilir.
Sistemik tedavi tinea kapitis tedavisi ile aynıdır.

TİNEA KORPORİS
Saçlı deri, el-ayak, tırnak ve kasık dışındaki bölgelerde yerleşen yüzeyel mantar
hastalığıdır. Her yaşta görülebilir. Çevreye doğru genişleyen, ortadan iyileşen, keskin
sınırlı, eritemli-skuamlı lezyonlarla karakterizedir.
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparat ile konur. (Sayfa : 303)
Ayırıcı tanı
Ekzema, psöriyazis, pitriyazis rozesea, sifiliz 2. dönem lezyonları.
Tedavi
Lokal antifungal ilaçlar 3-4 hafta, günde 2 kez kullanılır.

ONİKOMİKOZ
Tırnakta yerleşen mantar hastalığıdır. Sıklığı, kronikleşmesi ve tedavinin zorluğu
nedeniyle özel bir öneme sahiptir.
Onikomikoz tüm tırnak hastalıklarının %20'sini oluşturur. Genel olarak erişkinlerde
görülür. 40-60 yaş arasında toplumda sıklığı %15-20'dir. En sık ayak tırnaklarından
özellikle birinci tırnaktan başlar. Genellikle tinea pedis ertesinde gelişir. Tırnakta
sarı-kahverengi renk değişikliği, subungual hiperkeratoz, tırnakta kolay kırılma temel
belirtilerdir. Tırnak çevresi normaldir.
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparat ile konur.
Ayırıcı Tanı
Psöriyazis, liken planus, egzamalar, kandidiyaz
Tedavi
Tedaviye en dirençli yüzeyel mantar hastalığıdır. Sistemik antifungaller 3-12 ay
kullanılır. Hastalıklı tırnakların törpülenmesi tedavi etkinliğini arttırır.
Terbinafin; 250 mg/gün el tırnağında 6 hafta, ayak tırnağında 12 hafta.
İtrakonazol; 2x200 mg/gün İlk 7 gün / ay, el tırnağında 2 ay, ayak tırnağında 3 ay.
Flukonazol; 150 mg/hafta, el tırnağında 9 ay, ayak tırnağında 12 ay.

PİTRİYAZİS VERSİKOLOR
M. furfur'un neden olduğu, sık görülen yüzeyel bir mantar hastalığıdır.
Çocuklukta seyrektir. Nemli ve sıcak iklimlerde görülme sıklığı %40'a çıkabilir.
Gövde, boyun, ekstremitelerin üst kısımlarında sütlü kahverengi, düzensiz ve
keskin sınırlı, üzeri ince skuamlı maküller şeklindedir. Güneşle karşılaşma sonucu
lezyonlar hipopigmente de görülebilir.
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparat ile konur.
Ayırıcı tanı
Tinea korporis, seboreik dermatit, psöriyazis, pitriyazis rozasea, hipopigmente formda sifiliz
2. dönem, vitiligo, tüberküloid lepra.
Tedavi
Selenyum sülfit, çinko pirition veya ketokonazol içeren şampuanlar bir ay süreyle
günaşırı lezyonlu vücut bölgesine uygulanıp 5 dakika bekletilerek yıkanır. Ertesinde
haftada iki kez en az üç ay süreyle kullanılır. Topikal imidazol veya ketokonazol içeren
krem veya losyonlar 2 hafta süreyle günde 2 kez, terbinafin %1'lik krem veya solüsyon
günde iki kez 7 gün süreyle kullanılır.

KANDİDİYAZ
Kandidiyaz rehberine bakınız.

Mantar Hastalıklarında Tedavi İlkeleri
Geniş alan ve kıllı bölgelerdeki uygulama için genellikle losyon ya da spreyler
seçilir.
Merhemler, örtücü özelliklerinden dolayı nemli yüzeylerde kullanılmamalıdır.
Tırnak cilaları formundaki antimikotik preparatlar, tırnaklarda mantara bağlı erken
distrofide etkili olabilir ve en çok iki tırnak birden etkilendiğinde kullanılmalıdır.
Mantar enfeksiyonlarının tedavisinde, tuvalet ve kozmetik amaçlar dışında pudraların
yeri ve tedavi edici etkisi yoktur ve deride irritasyona neden olabilir.

Korunma
Havlu, şapka, tarak, fırça, ayakkabı, terlik, çorap, giysi gibi kişisel eşyaların ortak
kullanımından kaçınma önemlidir. Mantar enfeksiyonu oluşum ve bulaşmasını kolaylaştırıcı
nedenler hastaya anlatılmalıdır.

Sevk
Karaciğer bozukluğu, böbrek bozukluğu, gebelik, emzirme dönemi ve diabetes
mellitus varlığında sistemik tedavinin uzman denetiminde yapılması önerilir. Tedaviye
dirençli onikomikozda ve cerrahi tedavi gerektiren durumlarda hasta sevk edilmelidir.

Kaynaklar
1. Odom RB, James W.D. Berger TG. Diseases Resulting from Fungi and Yeast. Diseases of The Skin.
Philadelphia: Saunders; 2000: 358-416,
2. Braun-Falco O, Plewig G, Wolff HH. Fungal Disease. In: Dermatalogy. Heidelberg: Springer:
2000: 313-81,
3. Martin AG, Kobayashi GS. Superficial Fungal Diseases with Cutaneous Involvement. Freedberg Im,
Eisen AZ, Wolff K, ed. Dermatology in General Medicine. New York: McGraw-Hill. p. 2337-88, 1999.
4. Hay RJ, Moore M. Mycology. Champion RH, Burton JI, Burns DA, ed. Textbook of Dermatology.
London: Blackwell Science: 1998: 1277-1376,
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi