Akut Ishal (erişkin)
AKUT İSHAL (ERİŞKİN)
İshal, günde üç veya daha çok sayıda yumuşak, sulu dışkılama durumudur.
Akut ishal, süresi iki haftayı aşmayan ishaldir. Akut ishalde büyük çoğunlukla enfeksiyon
etkenleri sorumludur. Hastaların %50-60ında etken virüstür. Bakteri ve parazitler, daha
seyrek karşılaşılan akut ishal nedenleridir.
Persistan ishal, 14 günden uzun, bir aydan kısa süren ishaldir.
Kronik ishal, bir aydan uzun süren ishaldir. Başlıca kronik ishal nedenleri :
Enflamatuvar bağırsak hastalıkları (ülseratif kolit, Crohn hastalığı)
Enfeksiyonlar
Paraziter hastalıklar
Bağırsak tüberkülozu
İskemik bağırsak hastalığı
Bağırsak tümörleri
Endokrin hastalıklar (hipertiroidi, hipoparatiroidi, diyabetes mellitus)
Kistik fibroz
Kısa bağırsak sendromu
Emilim bozuklukları
Besin alerjisi
Tanı
Öykü
Ateş
Bulantı-kusma
İshal şiddeti (günlük dışkılama sayısı ve kıvamı)
Altta yatan hastalık
Antibiyotik kullanımı
Seyahat
Yakın çevrede benzer semptomların varlığı mutlaka sorulmalıdır.
Fizik muayene
Ateş
Nabız
Kan basıncı
Varsa, dehidratasyonun derecesi mutlaka belirlenmelidir.
Ayırıcı tanı
Ülseratif kolit
İskemik bağırsak hastalığı (50 yaşın üstünde ishal ve ciddi karın ağrısı)
Divertikülit
Arsenik, kurşun, civa ve benzeri maddelerle zehirlenme (kusma, şiddetli karın ağrısı)
Tedavi
Bağırsak hareketini azaltan ilaçlar ve bağırsak antiseptikleri kesinlikle
kullanılmamalıdır.
1. Beslenme
5 yaşın üstündeki çocuklarda su, yoğurt, patates haşlaması, pirinç lapası, muz, taze meyve
suyu (şeftali, elma, havuç) verilir. Erişkinler, kafeinli içecekler dışında, yiyebildiği her
besini alabilir.
2. Oral sıvı tedavisi
Dehidratasyon değerlendirilmesi yapılmalıdır. Bakın sayfa 209daki tablo.
Ağızdan sıvı tedavisinde ORS (oral rehidratasyon sıvısı) önerilir. Evde ORS hazırlama
yöntemi :
1 litre kaynatılmış soğutulmuş suya 3,5 g NaCl (3/4 çay kaşığı tuz)
2,5 g NaHCO 3 (1 çay kaşığı karbonat)
1,5 g KCI (1 bardak portakal suyu veya orta boy patates veya 2 muz)
20 g glukoz (4 yemek kaşığı toz şeker) katılarak ORS oluşturulabilir.
İSHALLİ HASTA
Dört günden uzun süren ishal, ateş, tenezm, dışkıda kan-mukus, karın ağrısı, kilo kaybı YOKSA oral sıvı tedavisi, uzar veya tekrarlarsa sevk.
Dört günden uzun süren ishal, ateş, tenezm, dışkıda kan-mukus, karın ağrısı, kilo kaybı, varsa (1)
DIŞKININ MAKROSKOPİK/MİKROSKOPİK İNCELENMESİ
Parazit var; Tedavi et. Bkz. Gastrointestinal parazit enfeksiyonları.
Kan-mukus var, bol lökosit var ; ENFLAMATUVAR İSHAL (3); Antibiyotik kullanıyorsa (4) kes, Hafifse** tedavi et, Antibiyotik kullanmıyorsa Üç gün sıvı ve antibiyotik tedavisi, Orta-ağır ishal*** (2.-3. derecede dehidratasyon) Sevk et.
Sulu, sarı-yeşil, Kan-mukus yok; NONENFLAMATUVAR İSHAL (2); sıvı tedavisi*, İshal devam ediyorsa sevk.
1 Bunlardan en az biri varsa
2 Nonenflamatuvar ishal nedenleri: Besin zehirlenmesi (B. cereus, S. aureus ), V. cholerae, E. coli (ETEC, EPEC), virüsler, G. lamblia
3 Enflamatuvar ishal nedenleri: Shigella, Salmonella, E.coli (EIEC, EHEC), C.jejuni, C.difficile, E.histolytica.
4 Antibiyotiğe bağlı ishal düşünülüyorsa
* Kolera salgını varsa şüpheli olgularda antibiyotik tedavisi
** Hafif: Günlük aktiviteyi bozmuyorsa
*** Orta: Günlük aktivitelerde zorlanıyorsa. Ağır: Günlük aktivitesini yapamıyorsa
3. Antimikrobiyal tedavi
Akut enfeksiyöz gastroenteritlerin %85-90ı antimikrobiyal tedavi gerektirmez.
Antimikrobiyal tedavi gereği akış şemasına göre değerlendirilir:
Erişkinlerde 3-5 gün süreyle siprofloksasin 2x500 PO mg veya ofloksasin
2x200 mg PO veya bölgede direnç düşükse trimetoprim-sülfametoksazol
(TMP-SMZ) 2x(800/160) mg PO kullanılır.
Çocuklarda 3-5 gün süreyle trimetoprim-sülfametoksazol 8-12 mg/kg/gün PO,
iki eşit dozda, bölgede TMP-SMZ direnci yüksekse ikinci kuşak sefalosporin (sefuroksim
30-40 mg/kg/gün PO, iki dozda veya sefaklor 20-40 mg/kg/gün PO veya PE**, üç dozda)
veya seftriakson 50 mg/kg/gün PE, tek dozda kullanılır.
Ateşsiz, kanlı mukuslu ishal ve tenezm varlığında E. histolytica tedavisi
açısından Gastrointestinal Parazit Enfeksiyonları rehberine bakınız. Sayfa 197.
Antibiyotiğe bağlı kolit: Metronidazol erişkinlerde 4x250 mg PO, çocuklarda
4x7,5 mg/kg PO, 7-14 gün süreyle kullanılır.
*PO : Ağız Yoluyla (peroral) **PE : Perenteral
Korunma
Çiğ yenen sebze ve meyveler iyice yıkanmalı, temizliği bilinmeyen sular kaynatılarak
içilmeli, yemekten önce, tuvalet ve oyundan sonra el yıkama alışkanlığı kazanılmalıdır.
Komplikasyonlar;
Gastroenterit seyrinde
Dehidratasyon
Metabolik asidoz
Elektrolit dengesizliği
Sepsis
Şok
Konvülsiyon (ateş, shiga toksin etkisi)
Hemolitik üremik sendrom gelişebilir.
Sevk
İkinci veya üçüncü derece dehidratasyonu olan
Orta veya ağır ishali olan
Parazit yönünden araştırılmış, ancak parazit saptanamamış, kronik ishali olan
hastalar sevk edilmelidir.
Kaynaklar
1. Acute Diarrhea: A Practical Review. The American Journal of Medicine, 1999;106:670-75.
2. Guidelines On Acute Infectious Diarrhea in Adults. The American Journal of Gastroenterology, 1997;
92:1962-75.
3. IDSA Guidelines for the Management of Infectious Diarrhea. Clin Infectious Diseases 2001;
32:331-51.
4. Mandell GL, Bennett Je, Dolin R, ed. Mandell, Douglas And Bennetts Principles And Practice Of
Infectious Diseases, 5Th Ed, New York: Churchill Livingstone, 2000.
5. Schlosberg D. Current Therapy of Infectious Diseases, St Louis: Mosby, 2001.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi
