Osteoporoz
OSTEOPOROZ
Osteporoz, kemik dokusunun, kütlesinde azalma ve mikro-mimari yapısında bozulma
sonucu, kemik kırılganlığı ve kırık olasılığının artmasıyla tanımlanır.
Primer osteoporoz
En sık görülen tiptir. Menopoz sonrası osteoporoz, 70 yaş üstündekileri etkileyen
yaşa bağlı senil osteoporoz ve menopoz öncesi kadınlarla orta yaşlı erkekleri etkileyen
idiyopatik osteoporoz gibi alt tipleri vardır.
Sekonder osteoporoz
İlaç kullanımı, kortikosteroid fazlalığı, enflamatuvar eklem hastalıkları (romatoid
artrit, ankilozan spondilit gibi), kemik yapısını etkileyen endokrin hastalıklar nedeniyle
gelişir.
Risk faktörleri
Diyetle yetersiz kalsiyum, D vitamini ve aşırı miktarda protein alımı
Aile öyküsü
45 yaşın altındaki menopoz, cerrahi menopoz
Geç menarş (>16 yaş)
İleri yaş (>65 yaş)
Hipogonadizm
İmmobilizasyon ve sedanter yaşam
Aşırı sigara, alkol ve kafein tüketimi
Yetersiz güneş ışığına maruz kalma (örneğin; kapalı giyinme)
Kısa boy ve ince vücut yapısı
Cinsiyet: Kadınlarda erkeklerden daha sıktır.
Belirti ve bulgular
Sırt ağrısı (akut/kronik), travma olmaksızın veya minimal travma ile oluşan kırıklar
(vertebra, önkol distali, femur proksimali, pubis ve kosta), torakal kifoz, skolyoz ve
boyda kısalma.
Tanı
Hastada risk faktörlerinin varlığı, fizik muayenede postür değişiklikleri ve boy
kısalması osteoporozu düşündüren bulgulardır. Seksen yaşın üstünde ve travmaya bağlı
olmadan kırık gelişen hastalarda başka bir tetkik yapmadan osteoporoz tedavisine
başlanmalıdır.
Tedavi
Tedaviden çok korunma önemlidir. Maksimum kemik kütlesi otuzlu yaşlara kadar
oluştuğundan, çocukluk ve gençlik döneminde yeterli kalsiyum ve D vitamini alımı, çok
önemlidir.
Profilaktik ilaç uygulamasının etkisi yoktur.
Tedavide hastaya göre yaklaşım önerilir.
Tablo : Yaşlara göre günlük kalsiyum gereksinimi (mg/gün).
0-5 ay; 400
6 ay- 1 yaş 600
1-8 yaş 500-800
8-18 yaş 1.300
18-50 yaş 1.000
50-64 yaş 1.200
65 yaş ve üstü 1.500
Gebelik ve laktasyon 1.300
Korunma
Yeterli kalsiyum alımı (Tablo): Risk faktörleri olanlarda 1.000-1.500 mg/gün
kalsiyum alımı sağlanmalıdır. Diyetle yeterli kalsiyum alımının sağlanamadığı
durumlarda ağızdan kalsiyum preparatları, tercihen akşam verilebilir. Bir su bardağı
süt veya 1 kase yoğurt veya 100 g beyaz peynir yaklaşık 250 mg kalsiyum içerir.
Yeterli D vitamini alımı: Yeterince güneşe maruz kalmayan kişiler ve yaşlılarda
400-800 iü/gün D vitamini ağız yoluyla verilebilir.
Düzenli fiziksel aktivite: Haftada 3-4 gün 1 saat, yüz, kol ve bacaklar doğrudan
güneş ışığına maruz kalacak şekilde, yürüyüş, koşu gibi kemiğe yük bindirici
egzersizler yararlıdır.
Sigara içilmemesi, aşırı alkol ve kafein tüketilmemesi önerilmelidir.
Düşmelerin engellenmesi için önlem alınmalıdır. Hastalar kırık oluşturabilecek
düşme risk faktörleri (örneğin genel düşkünlük hali, denge ve görme bozukluğu,
sedatif kullanımı gibi) açısından uyarılmalıdır.
Sevk
İki ve daha fazla risk faktörü olan, menopoz sonrası dönemdeki kadınlar
Radyografide ileri derecede osteopeni (kemik yoğunluğunda azalma) saptananlar
Sekonder osteoporoza yol açabilecek hastalığı olanlar
Osteoporoza ilişkin semptom belirten hastalar
sevk edilmelidir.
Kaynaklar
1. Delaney MF, LeBoff MS. Metabolic Bone Diseases. Ruddy S, Harris ED, Sledge CB, ed. Kelleys
Textbook of Rheumatology. Philadelphia: Saunders 2001;1635-52.
2. Osteoporosis Prevention, Diagnosis, and Therapy. NIH Consensus Statement. March 27-29; 2000; 17(1):1-
36.
3. Lane JM, Nydick M. Osteoporosis: Current Modes of Prevention and Treatment. J Am Acad Orthop Surg.
1999;7:19-31.
4. Sambrook PN, Dequeker J, Rasp HH. Osteoporosis. Klippel JH, Dieppe PA, ed. Rheumatology.
London: Mosby; 1998; 8.36.1 8.41.11.
5. Hahn BH. Osteopenic Bone Diseases. Koopman WJ ed. Arthritis and Allied Conditions. Baltimore:
Williams and Wilkins; 1997;2203-31.
6. Yılmaz C. Tüm Yönleriyle Osteoporoz. Ankara: Bilimsel Tıp Yayınevi; 1997.
7. Riggs BL, Melton LJ. The Prevention and Treatment of Osteoporosis. N Engl J Med. 1992;327:620-7.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi
