Akciğer Tüberkülozu (çocuk)

AKCİĞER TÜBERKÜLOZU (ÇOCUK)

Çocukluk çağı tüberkülozu, genellikle, erişkin bir tüberküloz hastasının yaydığı
Mycobacterium tuberculosis basilini çocukların inhale etmesi sonucu gelişir. Sıklıkla
hiler lenfadenopati ve akciğerde konsolidasyonlarla seyreder. Adölesan döneminde erişkin
(reaktivasyon) tipi tüberküloz görülebilir.

Risk faktörleri
Ailede tüberkülozlu bir hasta olması
İlk beş (özellikle ilk) yaşta tüberküloz enfeksiyonunun tüberküloz hastalığına
dönüşme olasılığı çok yüksektir. Ayrıca, bu yaş grubunda yaşamı tehdit eden
menenjit ve miliyer tüberküloz daha sık gelişir.
Enfeksiyondan sonraki ilk 6 ayda tüberküloz hastalığı gelişme riski en yüksektir ve
bu risk 2 yıl boyunca yüksek kalır.
İmmün sistemin baskılandığı durumlar (malnütrisyon, kızamık, suçiçeği, boğmaca,
HİV enfeksiyonu, lösemi ve lenfoma gibi maligniteler, kronik böbrek yetersizliği,
kortikosteroidler ve immün sistemi baskılayıcı tedaviler, immün yetersizlikler)

Tanı
Öykü
Ev içinde tüberkülozlu bir hastanın olması tanısal açıdan çok önemlidir.

Semptomlar
Öksürük, ateş, kilo kaybı, kilo alamama, gece terlemesi, halsizlik ve iştahsızlık
Çocuklarda yaş küçüldükçe bu semptomların görülme sıklığı azalır.

Fizik muayene
Özgül bir fizik muayene bulgusu yoktur. Fizik muayene normal olabilir.
Akciğerdeki lezyona göre ral, ronküs ya da tuber sufl (bronşiyal solunum) duyulabilir.
Küçük çocuklarda lenfohematojen yayılım sık olduğundan hepatomegali ve/veya
splenomegali görülebilir.

Laboratuvar
Radyolojik bulgular
Akciğer grafisinde hiler ya da paratrakeal lenfadenopati, konsolidasyon, atelektazi,
plevral efüzyon, miliyer görünüm, erişkin tip tüberküloz varsa kavite olabilir.
Tüberkülin deri testi
PPD kullanılarak yapılan tüberkülin deri testi pozitifliğine aşağıdaki ölçütlerle karar
verilir:
BCG'siz
0-4 mm; Negatif kabul edilir.
5-9 mm; Şüpheli kabul edilir. Testten sonraki 7-14 gün içinde test yinelenir;
ölçüm 5-9 mm ise negatif, 10 mm ve üstünde ise pozitif kabul edilir.
10 mm ve üstü; Pozitif kabul edilir.
BCG' l i
0-4 mm; Negatif kabul edilir.
5-14 mm; BCG ye bağlı olduğu kabul edilir.
15 mm ve üstü; Pozitif kabul edilir.

Bağışıklığı baskılanmış, malnütrisyonlu, HİV enfeksiyonlularda 5 mm ve üstü pozitif kabul edilir.

Bakteriyoloji
Tüberküloz hastalığı düşünüldüğünde, mümkünse bakteriyolojik inceleme yapılmalıdır.
Hasta çıkarabiliyorsa balgam, çıkaramıyorsa açlık mide suyu örneği alınır. Tüberküloz
basilleri için mikroskobik inceleme ve olanak varsa kültür yapılır.
Çocukluk çağı tüberkülozunda bakteriyolojik tanı oranı çok düşüktür.

Bakteriyolojik olarak kanıtlanamayan durumlarda, tanı birçok faktörün bir arada
değerlendirilmesiyle konur:
Tüberkülozlu bir hasta ile temas öyküsü
Tüberküloz hastalığı şüphesiyle değerlendirilen çocukların yakınları, aile
bireyleri ve sık görüştüğü kişiler arasında, verem savaşı dispanserinde yapılan
taramada kaynak olgu saptanması
Tüberkülin deri testinin pozitif olması
Öykü ve fizik muayene bulguları
Radyolojik bulgular

Tedavi
Başlangıç tedavisi döneminde 2 ay üç ilaç kullanılır:
İzoniazid (H); 10-15 mg/kg/gün (en çok 300 mg/gün)
Rifampisin (R); 10-15 mg/kg/gün (en çok 600 mg/gün)
Pirazinamid (Z); 20-40 mg/kg/gün (en çok 2 gr/gün)
ya da
Morfazinamid (M)*; 40-60 mg/kg/gün (en çok 3 gr/gün)

Devam tedavisi döneminde 4 ay iki ilaç kullanılır:
İzoniazid (H) 10-15 mg/kg/gün (en çok 300 mg/gün)
Rifampisin (R) 10-15 mg/kg/gün (en çok 600 mg/gün)
*Ülkemizde pirazinamid yerine morfazinamid kullanılabilmektedir. Dozlara dikkat edilmelidir.

Tedavinin düzenli ve sürekli verilmesi çok önemlidir. Bu nedenle, doğrudan gözetimli
tedavi uygulanması önerilir. İlacın her bir dozu bir sağlık personelinin gözetimi altında
içirilmelidir.

Korunma
1. Tüberkülozlu erişkin hastanın tedavisi, basil kaynağını yok ederek bulaşmayı önler.
2. BCG aşısı, doğumdan sonra ikinci ayda ve ilkokul birinci sınıfta yapılır.
3. Tüberküloz enfeksiyonu (tüberkülin testi pozitif olan ancak klinik veya
radyolojik bulgu saptanmayan) veya tüberkülozlu bir hastayla temas öyküsü
(enfeksiyon şüphesi) olan kişilerde, koruyucu ilaç tedavisi tüberküloz hastalığı
gelişimini belirgin olarak azaltır

Koruyucu ilaç tedavisi aşağıdaki durumlarda uygulanır:
Tüberkülin deri testi pozitif olan 6 yaşından küçük tüm çocuklar
Akciğer tüberkülozlu bir hasta ile aynı evde oturan 15 yaş ve altındaki çocuklar
(tüberkülin deri testi negatif olsa bile)
Temas öyküsü olan immün sistemi baskılanmış çocuklar (tüberkülin deri testi negatif
olsa bile)
Tüberkülozlu anneden doğan bebekler
Tüberkülin deri testinin negatifken, arada BCG yapılmamış olmak kaydıyla, en az
6 mmlik artışla 12 ay içinde pozitifleştiği çocuklar
Koruyucu ilaç tedavisinde;
İzoniazid 10 mg/kg/gün (en çok 300 mg/gün) 9 ay süreyle verilir.
Kaynak olgu izoniazid e dirençliyse;
Rifampisin 10 mg/kg/gün (en çok 600 mg/gün) 6 ay süreyle verilir.

İzlem
Tedaviye başlandığı gün hastanın bildirimi yapılır.
Beslenme düzenlenir.
Eksik aşılar tamamlanır.
Hasta, verem savaşı dispanseriyle birlikte düzenli aralıklarla izlenir. Birinci
ay sonunda tedaviye yanıt değerlendirilir. Daha sonra hasta aylık dönemlerle
izlenir.

Sevk
Verem Savaşı Dispanserine sevk
Tüberküloz hastalığı veya şüphesinde her çocuk, tanı konulması, tedavi planı, ilaçların
ücretsiz sağlanması ve tedavinin düzenli yürütülmesi için verem savaşı dispanserine
gönderilir.
Kaynak olgunun saptanması için, hastanın aile bireyleri ve yakın temasta bulunduğu
kişiler tarama amacıyla verem savaş dispanserine sevk edilir.

Hastaneye sevk
Solunum zorluğu bulunan ya da genel durumu bozuk olan
Miliyer tüberkülozlu
Kemik, eklem, menenks gibi akciğer dışı tüberküloz hastalığı olan
hastalar hastaneye sevk edilmelidir.

Kaynaklar
1. Verem Savaşı Daire Başkanlığı. Tüberküloz Hastalarının Tanı, Tedavi ve İzlenmesi. Sağlık Bakanlığı
Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü ve Verem Savaşı Daire Başkanlığı, Ankara, 1998.
2. Pio A, Chaulet P. Tuberculosis Handbook. WHO/TB/98.253, Geneva, 1998.
3. Inselman LS, Kendig EL. Tuberculosis. Chernick V, Boat T, ed. Kendig’s Disorders of the Respiratory
Tract in Children. 6th ed. Philadelphia: Saunders, 1998.
4. American Academy of Pediatrics. Tuberculosis. Pickering LK, ed. 2000 Red Book: Report of the Committee
on Infectious Diseases. 25th ed. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics. 2000:593-613.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi