Idrar Yolu Enfeksiyonu (çocuk)
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU (ÇOCUK)
İdrar yolu enfeksiyonu (İYE), enfeksiyon semptomları ile birlikte, idrarda bakteri
bulunması durumudur. İYE çocukluk çağında en sık görülen enfeksiyonlardandır,
morbiditesi yüksektir. Bir yaşın altında erkeklerde, 1 yaşın üstünde kızlarda daha sık
görülür.
Çocukluk çağında İYE, semptomların şiddetine göre komplike (ateş >39,0°C, toksik
görünüm var, ağızdan alım iyi değil, orta-ağır dehidrate) ve komplike-olmayan (ateş
<39,0°C, ağızdan alım iyi, dehidratasyon hafif veya yok) olarak ikiye ayrılır.
Patogenez
İYE genellikle, perineumda bulunan mikroorganizmaların, asendan olarak, üretra
yoluyla üriner sisteme ulaşması sonucunda oluşur. Altı aydan küçük çocuklarda hematojen
yolla yayılım olabilir. İYEde en sık izole edilen bakteri gram negatif enterik bakterilerden
E. coli dir. Daha az sıklıkla Klebsiella, Proteus , enterokok ve yenidoğanda B grubu
streptokok etken olabilir.
Tanı
Klinik bulgular
Hastanın yaşına göre değişir.
Yenidoğan dönemi: Ateş veya hipotermi, emmeme, kilo alamama, huzursuzluk, kusma, ishal, uzamış sarılık, siyanoz ve sepsis bulguları.
2 ay-2 yaş: Ateş, iştahsızlık, kusma, ishal, büyüme geriliği ve kötü kokulu idrar.
2 yaş üstü: Ateş, dizüri, işeme bozuklukları (sık idrara çıkma, idrara zor yetişme, enürezis), konstipasyon, suprapubik bölgede ağrı, böğür ağrısı ve büyüme geriliği
Adolesan dönemi: Daha çok sistit şeklinde görülür. İdrar yolu enfeksiyonu (Erişkin) rehberine bakınız. Sayfa 205.
İdrar incelemesi
İdrar incelemesi için steril şartlarda idrar örneği elde edilmelidir. İdrar incelemesi ve
kültürü için en iyi örnek, mesanede uzun süre beklemiş olan sabah ilk idrarıdır. Steril
idrar toplama yöntemleri:
1. Steril torba yöntemi: İşeme kontrolü olmayan çocuklarda en sık kullanılan yöntemdir.
Ancak, kontaminasyon riski çok olduğundan idrar örneği uzun süre bekletilmeden
elde edilmeli, 30 dakika içinde elde edilemezse yeni torba takılmalıdır.
2. Orta akım idrarı: İşeme kontrolü olan çocuklarda oldukça güvenilir bir yöntemdir.
3. Üretral kateterizasyon
4. Suprapubik aspirasyon
İYE kesin tanısında altın standart idrar kültürüdür. Steril idrar örneğinde 10'5 koloni/ml
tek tip bakteri üremesi kesin tanı koydurur. İdrar kültürü yapılamayan durumlarda idrarın
mikroskopik incelemesinde piyüri ve bakteriürinin birlikte saptanması İYE tanısını
kuvvetle düşündürür:
Piyüri , santrifüj edilmiş idrarda 40x büyütmede her alanda 10dan fazla lökosit saptanmasıdır.
Bakteriüri santrifüj edilmiş steril idrarda 40x büyütmede her alanda bakteri görülmesidir
ve idrar kültüründe 10 5 koloni/ml bakteri üreyeceğini gösterir. İdrarın test çubuğuyla (stikle)
kimyasal incelemesinde nitrit veya lökosit esteraz testinin pozitif bulunması tanıya yardımcı
olmakla birlikte, iki testin birlikte pozitif bulunması İYEyi kuvvetle düşündürür.
Komplikasyonlar
Tekrarlayan İYE
Renal skar oluşumu
Hipertansiyon
Tedavi
Amaç hızlı, uygun tanı ve tedavi ile akut morbidite ve uzun dönemdeki renal parankim
zedelenmesi, hipertansiyon ve böbrek yetmezliği komplikasyonlarını önlemektir.
Tedavide izlenecek yol hastanın yaşı ve klinik özelliklerine göre belirlenir.
İki ayın altındaki bebeklerde, İYE geniş spektrumlu antibiyotikle parenteral
olarak, mümkünse hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir. Bu hastalarda tedavide
ampisilin ve aminoglikozid kombinasyonu veya 3. kuşak sefalosporin kullanılabilir.
İki aydan büyük çocuklarda tedavi ve izlem planı şekil olarak özetlenmiştir.
Parenteral tedavi;
İlk seçenek:
seftriakson (50-75 mg/kg/gün)
İkinci seçenek:
amikasin (10-15 mg/kg/gün, 3 dozda)
tobramisin (5-7,5 mg/kg/gün, 3 dozda)
gentamisin (5-7,5 mg/kg/gün, 3 dozda)
Klinik bulgular düzeldikten sonra oral tedaviye geçilebilir.
Tedavi 10 güne tamamlanır.
Oral tedavi;
Trimetoprim/sulfametoksazol (8 mg/kg/gün, 2 dozda)
İkinci kuşak sefalosporinler
sefaklor (20 mg/kg/gün, 3 dozda)
sefadroksil (30 mg/kg/gün, 1-2 dozda)
sefuroksim (20-40 mg/kg/gün, 3 dozda)
Üçüncü kuşak sefalosporinler
sefiksim (8 mg/kg/gün, 1-2 dozda)
Tedavi süresi 10 gündür.
Baskılayıcı tedavi
- 5 yaşın altında ateşli ilk idrar yolu enfeksiyonundan sonra ileri tetkikler yapılana
kadar
- 5 yaşın üstünde tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonunda ileri tetkikler yapılana kadar
tek doz, geceleri
trimetoprim/sulfametoksazol (2 mg/kg/gün, Trimetoprim dozu ile hesaplanır.)
nitrofurantoin (2 mg/kg/gün)
Kaynaklar
1. Chon CH, Lai FC, Dairiki Shortlife LM. Pediatric Urinary Tract Infection. Pediatr Clin North Am
2001;48:1441-59.
2. Linshaw MA. Controversies in Childhood Urinary Tract Infections. World J Urol 1999;17:383-95.
3. Roberts KB. A Synopsis of the American Academy of Pediatrics Practice Parameter on The Diagnosis,
Treatment and Evaluation of The Initial Urinary Tract Infection in Febrile Infants and Young Children.
Pediatr Rev 1999;20:344-7.
4. Roberts KB. The AAP Practice Parameter on Urinary Tract Infections in Febrile Infants and Young Children.
American Academy of Pediatrics. Am Fam Physician. 2000;62:1815-2
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavi ve İzlemi *
(2 aydan büyük çocuklarda)
Ateş ile birlikte titreme ve/veya böğür ağrısı yoksa, Piyüri, idrarda nitrit ya da bakteriüri varsa oral tedavi,tekrarlarsa sevk.
Ateş ile birlikte titreme ve/veya böğür ağrısı varsa, Yüksek ateş (>39.0°C), Toksik görünüm, Orta-ağır dehidratasyon, Oral alamama yok ise 24-48 saat oral tedavi ver, düzelmezse parenteral tedavi başlayıp sevk, düzelirse 10 gün oral tedavi, ileri tetkik için sevk.
Ateş ile birlikte titreme ve/veya böğür ağrısı varsa, Yüksek ateş (>39.0°C), Toksik görünüm, Orta-ağır dehidratasyon, Oral alamama var ise ise parenteral tedavi intravenöz hidrasyon başlayıp sevk.
* Birinci basamak hizmeti veren birimlerin çoğunda idrar kültürü yapılmadığı dikkate alınarak hazırlanmıştır.
** Tedavi bitiminden 48 saat sonra idrar tetkiki ve mümkünse kültür ile iyileşmeyi değerlendir.
*** 5 yaşın altında tüm ateşli idrar yolu enfeksiyonları ve tekrarlayan sistit vakalarının (veziko üreteral reflü gibi
anatomik bozuklukları ekarte etmek amacıyla) ileri değerlendirme için sevk edilmesi gereklidir.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi
